Het Aluminium reddingsdeken als UV-bescherming

 

In Monte 2020-2 van dit jaar werd al even verwezen naar de veelzijdige toepassingen van een Alu reddingsdeken. In dit artikel gaan we hierop verder.

Toen de eerste reddingsteams op 1 juni 2019 op de plaats van een lawine aankwamen in het open skigebied op de Hintertux-gletsjer op een hoogte van 2.800 m, merkte een bergredder op dat zijn zonnebril ontbrak.
Gezien het risico op oogletsels door de hoge reflectie van zonnestraling op de sneeuw, werd er snel een geïmproviseerde oogbescherming gemaakt van het reddingsdeken dat hij had meegebracht (Afbeelding 1).
Na ongeveer drie uur kon de zoekactie worden stopgezet, omdat de gezochte persoon zich in de tussentijd gemeld had. De desbetreffende bergredder in het zoekteam had geen problemen met zijn ogen, sommigen evenwel hadden zonnebrand op hun nek...

 

HET MULTIFUNCTIONELE REDDINGSDEKEN

Historisch gezien is de dunne, met aluminium gecoate polyethyleen-Terephthalate (PET) folie ontwikkeld door NASA's Marshall Space Flight Center in het begin van de jaren '60 (genaamd "space blanket"). Het werd gebruikt om te beschermen tegen de hitte in de ruimtevaart. De coating werd voor het eerst gebruikt als thermische bescherming op mensen door deelnemers aan de New York City Marathon in 1978. 

Vandaag de dag vormt het reddingsdeken met zijn kenmerkend zilver- en goudkleurig oppervlak een verplicht onderdeel van het EHBO-pakket en maakt het zelfs deel uit van professionele nooduitrustingen. 

Een breed scala aan toepassingen, met soms tegenstrijdige eigenschappen, zijn kenmerkend voor het reddingsdeken en moeten dan ook wel overwogen worden bij het gebruik ervan.
Het reddingsdeken wordt voornamelijk gebruikt voor thermische isolatie. Het beschermt tegen warmteverlies enerzijds, omdat de warmteoverdracht (thermische convectie) en de verdampingskoeling (evaporatie) verminderen en anderzijds omdat de warmtestraling die door het lichaam wordt uitgestraald, teruggekaatst wordt.

Het 60 gram ‘zware’ ALU deken kan echter ook bescherming bieden tegen zonnestraling en het kan in geval van direct huidcontact via warmtegeleiding een verkoelend effect hebben.

Terwijl het licht dat door het oppervlak wordt gereflecteerd het gemakkelijker maakt om mensen overdag te vinden, wordt het vinden van mensen met behulp van warmtebeeldcamera's bemoeilijkt door de infrarode straling die door het deken wordt tegengehouden. Het reddingsdeken is waterdicht en winddicht en heeft daardoor ook goede eigenschappen om als geïmproviseerd bivak te dienen.

METHODOLOGIE VAN EXPERIMENTEEL ONDERZOEK

In het kader van de opleiding "Alpengeneeskunde" bij de Tiroolse bergreddingsdienst onderzocht men de verschillende toepassingen van het nooddeken via kwantitatieve minimalisering van het medische materiaal. 

In verdere samenwerking met de Universiteitskliniek voor Anesthesie & Intensive Care in Innsbruck werden verschillende toepassingsmogelijkheden getest en wetenschappelijk herwerkt.
De optometrische metingen (Humphrey Systemen LA 360; Carl Zeiss Meditec Inc., Dublin, CA, USA) werden aan de particuliere technische hogeschool van de deelstaat Tirol - College voor Optometrie, in Hall - uitgevoerd. 

Er werden reddingsdekens onderzocht, die op het moment van onderzoek in gebruik waren bij de Bergreddingsdienst & de Luchtreddingsdienst in Tirol (Leina-Werke GmbH) en bij het Rode Kruis Tirol (ÖRK Einkauf & Service GmbH).

De resultaten werden gepresenteerd als transmissiecurves van golflengten geregistreerd tussen 280 en 780 nm, met speciale aandacht voor de gebieden die schadelijk zijn voor het oog en de huid, namelijk UVB (280 tot 315 nm), UVA (315 tot 380 nm), lange golf UVA (380 tot 400 nm) en hoge energie zichtbaar licht in het violet/blauw bereik (400 tot 450 nm). De transmissie van ultraviolette stralen en van zichtbaar licht werd getest op de reddingsdekens met één laag (ontvouwd) en met een dubbele laag (eenmaal gevouwen) en daarna uitgedrukt als een percentage. De studie werd gepubliceerd in het Journal Scientific Reports, ww.nature.com, en is beschikbaar op deze webpagina.

RESULTATEN EN INTERPRETATIE

De twee producten (ÖRK, Leina) verschilden slechts in geringe mate in de transmissie van zichtbaar licht en UV-stralen. Bij één laag van het deken was tussen de 1% en 8% zichtbaar licht , met twee lagen was dit slecht tussen de 0% en 1 %.
De doorlaatbaarheid van UVB-straling, die vooral verantwoordelijk is voor sneeuwblindheid, was bij één laag 1 % en voor twee lagen tussen 0 en 1%. Alleen met UVA-straling waren grote verschillen tussen de producten, namelijk voor een laag tussen 1% en 13 % en voor twee lagen tussen de 0% en 3 %.
Het maakte geen verschil of de zilveren of de gouden kant werd blootgelegd (Afbeelding 2).
Schade aan de ogen en de huid wordt vooral veroorzaakt door hoge energetische straling in de ultraviolet en violet/ blauwe zone. Terwijl UVC-straling door de ozonlaag in de atmosfeer geblokkeerd worden, kan UVB- en UVA-straling wel het aardoppervlak bereiken. Op sneeuwvelden en gletsjerijs in hoog alpiene gebieden, kan de gereflecteerde zonnestraling zeer intens zijn en gemakkelijk leiden tot pijnlijke letsels aan het hoornvlies en het bindvlies van het onbeschermde oog.
Acute fotokeratitis (sneeuwblindheid) kan al na enkele minuten blootstelling aan hoge doses UVB ontstaan en werd tot bij 3% van de bergbeklimmers op grote hoogte waargenomen.
ICAR Medcom raadt aan om bij oogproblemen die het gezichtsvermogen aantasten, onmiddellijk af te dalen. Echter, acute pijn, ooglidspasme en sterke tranen kunnen een onafhankelijke afdalen onmogelijk maken.
Dit onderzoek heeft aangetoond dat zelfs één eenvoudige laag van een reddingsdeken voldoende bescherming biedt tegen straling, welke letsels aan het hoornvlies en het bindvlies van het oog kan veroorzaken, waardoor een zelfstandig afdalen mogelijk blijft.
Dikte en doorlaatbaarheid van de verschillende soorten aangeboden producten kunnen van elkaar verschillen en daardoor ook verschillende transmissie van zichtbaar licht en UV-stralen hebben.

VOOR BERGREDDERS VELE MOGELIJKHEDEN OM TE IMPROVISEREN

In een andere studie van de Universiteit van Innsbruck en in samenwerking met de Bergwacht Tirol, werden andere toepassingen van het ALU deken getest. Zo kunnen Bergredders, die door de alpine omstandigheden vaak afhankelijk zijn van improvisatie, bijvoorbeeld ook dergelijke dekens als een bekkengordel vormen, omdat er steeds weer bekkenbreuken optreden, vooral bij valpartijen van spleten, maar ook tijdens het klimmen. Ook kunnen met behulp van een reddingsdeken en een karabijnhaak zwaar bloedende ledematen worden afgeknepen (Afbeelding 3).
Verder werd de opgerolde streng van een deken onderworpen aan een trekproef. Uit de resultaten bleek dat de dekens pas scheurden bij een spanning van 270 tot 480 kilogram. De dekens kunnen dus gemakkelijk worden gebruikt voor het tijdelijk vervoer van patiënten of in de eerste hulp (Afbeelding 4).

BESLUIT

• De reddingsdekens die door de Bergreddingsdienst in Tirol worden gebruikt, werden met betrekking tot hun transmissie van licht en ultraviolette straling optometrisch onderzocht en vergeleken met deze van het Rode Kruis in Tirol.
• Er konden alleen kleine verschillen worden ontdekt tussen de producten van beide fabrikanten. De transmissie van zichtbaar licht was tussen de 1 % en 8%. De bescherming tegen ultraviolette straling lag tussen 99%. en 100%. 
• Het maakte geen verschil of de gouden of de de zilveren kant van de nooddeken werd blootgelegd. Conventioneel reddingsdekens hebben voldoende lichtdoorlatendheid en bieden tegelijkertijd voldoende bescherming tegen ultraviolette B-stralen, om te worden gebruikt in het alpengebied als tijdelijke oogbedekking en om te beschermen tegen sneeuwblindheid.

- Tekst: Vertaling Ben Van Poucke - artikel "Die Rettungsdecke als UV-Schutz" door Markus Isser, Hannah Kranebitter, Erick Kühn & Wolfgang Lederer Berg und Steigen #109 Winter 2019
Fotos  © Wolfgang Lederer (Urgentie arts Uni-Klinik Innsbruck) /  © Hermann Hammer, tirol.ORF.AT /  © Bergwacht Tirol

 

Meer bergsport-nieuws lezen? Vind de volledige vierde editie van Monte online! 

 

Literatuur:
1. National Aeronautics and Space Administration. Spinoff 2006. Reflecting on
space benefits: a shining example. 56-57.
2. Haverkamp FJC, Giesbrecht GG, Tan ECTH. The prehospital management of
hypothermia - An up-to-date overview. Injury. 2018; 49(2):149-164.
3. Chadwick S, Gibson A. Hypothermia and the use of space blankets: a literature
review. Accid Emerg Nurs. 1997;5(3):122-125.
4. Peterson GP, Fletcher LS. Measurement of the Thermal Contact Conductance
and Thermal Conductivity of Anodized Aluminum Coatings. Heat Transfer 1990;
112(3), 579-585.
5. Jorgustin K. How To Block IR Infrared Thermal Imaging. Modern Survival Blog.
6. Henriksson O, Lundgren JP, Kuklane K, Holmér I, Bjornstig U. Protection against
cold in prehospital care-thermal insulation properties of blankets and rescue bags
in different wind conditions. Prehosp Disaster Med. 2009;24(5):408-415.
7. Isser M, Kranebitter H, Kühn E, Lederer W. High-energy visible light transparency
and ultraviolet ray transmission of metallized rescue sheets. Scientific Reports
2019;9:11208
8. Basnyat B, Litch JA. Medical problems of porters and trekkers in the Nepal
Himalaya. Wilderness. Environ. Med. 1997;8:78-81.
9. Ellerton JA, Zuljan I, Agazzi G, Boyd JJ. Eye problems in mountain and remote
areas: prevention and onsite treatment--official recommendations of the International
Commission for Mountain Emergency Medicine ICAR MEDCOM. Wilderness Environ Med. 2009;20(2):169-175.