Bart Swaan

Kunst en klim-en bergsport gaan wonderbaarlijk goed samen. Daar zijn duizend-en-één voorbeelden van te vinden. Neem bijvoorbeeld de klimroutes op de Olympische Spelen, of de boulderzaal Gustaaf Klimt in Turnhout… Het barst van creatieve breinen in onze sport, en het zou zonde zijn om dat zomaar te laten passeren. Daarom zetten we in deze rubriek de kunst in de kijker, met een eerste blik op de houtskool-op-papier tekeningen van Bart Swaan, fervente bergsporter en jarenlang KBF-lid.

Dankzij mijn ouders heb ik de bergen en de bergsport leren kennen. We gingen steeds met het hele gezin op vakantie in Oostenrijk. Aanvankelijk was dat enkel in de zomer, maar al snel zakten we ook in het najaar af naar de bergen om van de wintersport te proeven. We konden daarvoor steeds terecht bij vrienden die in Tirol woonden.

Ik ontdekte er op jonge leeftijd de wondere wereld van de bergen, al had ik in het prille begin meer appreciatie voor de weg naar beneden dan voor die naar boven. Dat is intussen wel anders. Tijdens onze tochten zoeken we steeds een goede balans tussen plezier, gezelligheid en fysieke inspanningen. Het blijft tenslotte vakantie. In de zomer kon je me ook vaak bij de rotsmassieven vinden. Vanaf het moment dat ik eigen vervoer had werd er vlijtig heen en weer naar de Ardennen gereden. Ook de klimzaal werd vertrouwd terrein voor een beetje extra training.

Bij het volgen van een hooggebergtecursus werd ik even met beide voeten op de grond gezet. De bergen zijn geen kinderspel. Er komt heel wat informatie en opleiding bij kijken, en dat is me zeker ten goede gekomen. Vanaf toen trok ik er op eigen houtje op uit, met een klimpartner van dienst. Samen trokken we naar de Alpen om er zowel ééndaagse als meerdaagse tochten te maken. Zo zette ik bijvoorbeeld de Haute Route op mijn palmares en volbracht ik ook wat mixt klimroutes.

Trial and error

Tijdens de beklimming van de noordwand van de Mont Blanc du Tacul (anno 1999) maakte ik, in mijn ogen, de beste foto’s ooit. Ik was zó enthousiast dat ik er de volgende dag meteen mee naar de fotowinkel in Chamonix stapte. De dag daarop stond ik te popelen om het resultaat te zien, maar het heeft niet mogen zijn. De koude en het vocht hadden het hele filmrolletje onklaar gemaakt. Het doet nog pijn als ik daaraan terug denk. Gelukkig heb ik de herinnering van de beelden in mijn hoofd opgeslagen.

We kwamen tijdens deze tocht zowat alle weersomstandigheden tegen: sneeuw, zon, mist, hagel, kleine lawines, een prachtige zonsopgang… voldoende taferelen om een dag van 16 uur mee in te vullen. Daarmee staat deze beklimming in ieder geval in mijn top 5, ook al haalden we de top niet door een misverstand.

Ik heb het geluk een partner gevonden te hebben die ook wild is van de bergen. Het blijft soms nog een uitdaging om de kinderen enthousiast te houden om de weg naar boven te ontdekken, maar dat lukt hoe langer hoe beter. Onze oudste dochter (10 jaar) heeft inmiddels haar eerste voorklimroute op haar palmares staan en ook de jongste heeft een paar sterke benen ter beschikking. Dat belooft voor de opvolging!

"Ik vergelijk het maken van een tekening graag met het maken van een bergtocht of beklimming. Hoe het eindpunt of hoogtepunt er ook uitziet, de ervaring en de weg daarnaartoe is onbetaalbaar waardevol en zorgt voor nieuwe toekomstplannen...“

Van passie tot passie

Van jongs af aan heb ik graag getekend. Met de steun en aanmoediging van thuis ben ik dat blijven doen en werd ik er beter in. Op de academie verfijnde ik mijn techniek nog verder en leerde ik met verschillende materialen omspringen. Nu werk ik hoofdzakelijk met houtskool op papier, waardoor mijn werken veel grijs-, wit- en zwarttinten krijgen. Dat maakt ze een beetje tijdloos. Door de bergen en de bergsport als onderwerp te gebruiken combineer ik twee passies. Door zelf te klimmen heb ik vanzelfsprekend meer voeling met het onderwerp.

Vooral bij het vastleggen van sneeuw en ijs bots ik vaak op een uitdaging. ‘Wit’ tekenen is lang niet zo makkelijk... Verder blijft het een continu zoeken naar de balans tussen de correcte weergave van het landschap en mijn stijl. Als ik te abstract te werk ga, kan de specifieke vorm van de berg onherkenbaar worden. En als ik te veel focus op de waarheidsgetrouwe tekening, vervaagt mijn eigen stijl en gaat de spanning van het werk verloren. Het is een continu balanceren, wat het voor mij interessant maakt en me keer op keer iets nieuws laat ontdekken.

Main-d’oeuvre

Hoofdzakelijk gebruik ik als basis voor mijn werken zelf genomen foto’s, maar soms gebruik ik ook foto’s uit oude boeken of magazines. Mijn werk begint dus meestal op reis en op tocht in de bergen. Thuis zoek ik dan in de foto’s iets wat me op dat moment het meest aanspreekt. Meestal zijn dat de spontane foto’s of de beelden waarvan ik dacht dat ze niets zouden worden. Het blijft interessant eigen foto’s of andere beelden te gebruiken van plaatsen waar ik ben geweest. Zo kan ik me meer inleven in het werk. De sfeer, het weer, het zicht… van de kleinste details tot de breedste vergezichten buiten de foto…. Het helpt me om de gewenste sfeer over te zetten op papier. Soms krijg ik ook de vraag om een bepaalde foto van een beklimming of berg te tekenen. Dit is ook altijd mogelijk en bespreekbaar. Het grote werk dat in de bar van klimzaal Wallstreet hangt is hiervan een mooi voorbeeld.

In tegenstelling tot sommige bekendere kunstenaars die ook met houtskool werken, gebruik ik geen projector om de basis van de tekening op papier te zetten. Het zou tijdbesparend zijn maar het zou de beweging en snelheid van mijn werk niet ten goede komen.

Ik gebruik natuurlijke bewerkte houtskool om dat dit het beste effect geeft voor het werk dat ik wil maken. De hele donkere stukken zet ik in oliepastelkrijt of geperste houtskool zodat ik een diepere zwarte kleur krijg. Door met houtskool te werken, moet ik vele stukken wit laten en van in het begin rekening houden met plaatsen waar ik echt niets mag zetten om het spierwitte te blijven behouden. Vooral als er sneeuw of ijs getekend moet worden is dat een uitdaging. Het moet van de eerste keer goed zijn omdat met houtskool niet alles weg te gommen is.

Door de techniek en de manier van tekenen die ik toepas heeft mijn werk een eigenheid en herkenbaarheid. Mijn werken zijn ook niet super realistisch. Dit is met de tijd zo gegroeid en zal mogelijks in de toekomst nog verder veranderen.

Expositie

Wie de werken van Bart Swaan in het echt wil zien kan daarvoor op verschillende plaatsen terecht. De expositie in klimzaal Wallstreet in Deurne mag dan wel afgelopen zijn, één van zijn werken werd door de klimzaal aangekocht en is er blijvend te bewonderen. Andere werken hebben een thuis gevonden bij hun nieuwe eigenaar. Zo hangt één van zijn werken in L’Ancien Hôpital, een historisch vakantieverblijf in de Ardennen. Op www. bartswaan.com kan je ook door alle werken bladeren, en zie je welke nog beschikbaar zijn. Nieuwe tentoonstellingen worden aangekondigd via de website of sociale media van Bart Swaan. Indien je interesse hebt in een specifiek werk kan je contact opnemen met Bart Swaan voor een afspraak.

Kost en plaatje

De prijzen van de werken zijn verschillend, afhankelijk van de afmetingen en de lijst. Deze zijn eveneens te raadplegen via www.bartswaan.com. De ijsklimmer zoals hier afgebeeld in dit artikel heeft bijvoorbeeld een prijs van 2000€, dit is inclusief de lijst en de levering aan huis. Het andere werk van de gletsjer heeft bijvoorbeeld nog geen kader en kost 1700€