Dubbelinterview met 2 nieuwe berggidsen

Vlak voor kerstmis ging KBF-medewerker Bart Smets online in gesprek met twee bergsporters met Vlaamse roots die recent hun diploma tot UIAGM ski- en berggids behaalden. Jef Verstraeten woont al sinds zijn 14 jaar in Oostenrijk en zal in mei mee de bijscholing van de sportkaders bergbeklimmen verzorgen én in juni de Get Ready for IAC-stage. Jonas Vandermaesen woont in Zwitserland en heeft zijn talenten mede via Mount Coach Academy kunnen aanscherpen.

Jef: Mijn eerste ervaringen met klimmen waren in Fontainebleau als heel jong kind. Daarna steeds met mijn ouders op vakantie naar de bergen voor bergwandelen, vervolgens huttentochten en skiën. Ze namen me mee naar klimzalen en de rotsen van Freyr. Ik kan me nog een autorit herinneren waarbij mijn papa zei: “Dit is de mastworp en de halve mastworp, je hebt nu 1,5u tijd om deze te leren… als je ze niet kunt bij aankomst in Freyr maken we rechtsomkeer!” Dat was de dag dat ik mijn eerste multipitch klom…

Jonas: Als kind ben ik vaak op vakantie gekomen in de bergen, iets wat mijn ouders én grootouders al graag deden. In de familie werd er vaak over verteld ook. Ik was al van kleins af iemand die graag buiten was en van de natuur hield. We trokken meermaals per jaar naar de Alpen, vooral Valais en meer bepaald het Val d’Hérens, om te gaan wandelen in de zomer en te skiën in de winter. En kijk: van generatie op generatie ben ik, met mijn verhuis naar Nendaz, ook in deze regio terechtgekomen.

Jef: Juist voor mijn 13de ben ik met mijn papa naar Frankrijk gereisd, waar we o.a. op Mont Aiguille klommen. Daar heeft hij me de vraag gesteld wat ik er van zou vinden in Oostenrijk te wonen; minder dan een jaar later waren we verhuisd… Ik sloot me aan bij de lokale OeAV sektion Austria en ben ik me meer op klimmen gaan toeleggen.

Jonas: Mijn ouders waren geen alpinisten, dus dat is pas later een passie geworden. Via een foldertje van de Belgische Alpen Club schreef ik me in 2003 in voor een stage alpinisme. Jonas: De bergen zijn voor mij een plek waar we vrij zijn om er op uit te trekken, om avonturen te beleven en waar, mits de juiste kennis en uitrusting, de mogelijkheden eindeloos zijn. Ik vind er rust en ontspanning, maar ook de uitdaging en het onbekende zijn interessant. Ik ga met nederigheid de bergen in maar ben altijd nieuwsgierig om bij te leren en te gaan verkennen.

KBF: Wat heeft een bergsportfederatie zoals KBF of het OeAV (tegenwoordig Alpenverein Österreich) betekend voor jou als alpinist en allround bergsporter?

Jonas:: Het is via KBF dat ik in contact kwam met het alpinisme, dus voor mij is het echt hét begin geweest. Voorheen las ik er al wel over, maar ik wist eigenlijk niet goed hoe eraan te beginnen. Bij BAC (n.v.d.r. sinds 2008 samen met VBSF het KBF gaan vormen), deed

ik mijn eerste beginnersstage, daarna volgde dan een vervolmaking bij Jan Vanhees. Eerst kwam voor mij dus het alpinisme en nadien kwam daar pas het klimmen bij. Via de opleidingen tot zelfstandig bergsporter heb ik mijn dromen kunnen realiseren.

Jef: Ik heb bij het OeAV heel wat mensen leren kennen om samen mee op stap te gaan. Ik leerde er toerskiën, volgde een ijsklimcursus en werd zelf ook Jugendleiter, waarna ik me engageerde om in Linz en andere plaatsen klimcursussen te geven. Je kan wel zeggen dat het me als bergsporter gevormd heeft én het was een basis voor een latere job als gids en als coach.

Foto insert: Jonas in een goulotte in Bassin d’Argentière, Chamonix - foto Sam Van Brempt Foto pag 22: Een skitour op de Bortelhorn, Simplon - foto Yannick De Bièvre Foto pag 23 links: Jef in Ú gsi or not to be (7c) op de Martinswand Foto 17 rechts: Skihochtouren in gebied van de Franz-Senn-Hütte, Stubaier Alpen - foto Jef Verstraeten

KBF: Beiden deden jullie een traject voor ambitieuze en beloftevolle jonge bergsporters, in Vlaanderen bekend als Mount Coach Academy. Opvallend zijn de uitzonderlijke prestaties die velen neerzetten in meerdere bergsportdisciplines. Hoe was het voor jou?

Jonas: Mount Coach was voor mij de opstap naar veel dingen die ik nadien heb kunnen realiseren: geëngageerde beklimmingen én mijn opleiding tot berggids. Ik was gemotiveerd en best wel ambitieus, maar op een punt gekomen dat het moeilijk was om partners te vinden met diezelfde motivatie en visie. Op een alpiene treffen van KBF in Chamonix besloot ik samen met Tim de Dobbeleer me in te schrijven voor de ingangstesten. Spannend, maar MC bleek een heel positieve ervaring die toen ook mijn ogen geopend heeft. Ik heb er veel mensen leren kennen met een ongelofelijke motivatie en liefde voor de bergen… Dat werkte aanstekelijk!

Jef: Op basis van mijn palmares werd ik toegelaten tot het project Junge Alpinisten Team voor 20 tot 26-jarigen. We waren met een zeer grote groep van 16, wat de onderlinge samenhang moeilijker maakte. Amper een jaar na de opstart zijn bij een groot lawineongeval in de Franse Dauphiné drie van mijn beste maten verongelukt en een vierde lag vijf dagen in coma. Hij heeft meer dan een jaar niet meer kunnen klimmen. De fase na het ongeval was voor iedereen zwaar en voor de groepsdynamiek was het zeker niet goed. Voor mij was dat het moment dat ik besloot meer afstand te nemen van het project. Het niveau was redelijk basic en het sociale aspect viel voor mij toen weg… Nog los van alle spanningen, verdriet en verantwoordelijkheidsdiscussies die eruit voort kwamen. Een moeilijke tijd. Het project Junge Alpinisten heeft uit de gemaakte fouten geleerd; ik heb al een heel pak gemotiveerde youngsters een deelname aangeraden.

Jonas: Het is altijd pijnlijk om met het verlies van andere bergsporters geconfronteerd te worden. Ik ken helaas ook verschillende mensen die verongelukten, mensen die eenzelfde passie delen en slachtoffer worden van de risico’s ervan. Als je hen beter kent, is de klap nog groter. KBF: Ook als berggids heb je nooit alle risico’s in de hand. Je mag dan nog zo goed getraind en voorbereid zijn. Een lawine, steenslag of meesleurongeval treft jaarlijks ook meerdere berggidsen. Hoe ga je daarmee om?

Jonas: Een goede voorbereiding is cruciaal voor mij, zowel fysiek, mentaal als tactisch. Ik informeer me en probeer me de tocht of beklimming zo realistisch mogelijk voor te stellen, ik bepaal punten waar beslissingen moeten genomen worden, voorzie varianten… Een bepaald risico kan je echter niet uitsluiten, maar je kan het wel binnen acceptabele grenzen krijgen; door je goed te informeren en zeker ook ‘nee’ te durven zeggen. Volg je buikgevoel!

Jef: Belangrijk is de druk weg te nemen die we onszelf opleggen om te presteren of je diensten te leveren waar de klant zo veel voor betaald heeft. Het ‘product’ dat we als gids bieden is een activiteit in een zo veilig mogelijk kader laten doorgaan; dat kan ook betekenen om af te zien van een bepaalde beklimming. Ik wil voor mezelf helder hebben waarom iets wel of niet te doen. In het nemen van risico’s met cliënten (bv slecht weer) ben ik eerder terughoudend. Doorkruisingen op ski’s of in alpinisme, daar ben ik als berggids geen te grote fan van; vooral als je met groepen op stap bent is het aanpassen van programma’s heel moeilijk .

Voor het grote lawineongeval, waar meerdere van mijn vrienden om het leven kwamen, ben ik ook reeds, door mijn eigen inschattingsfout, in een lawine terecht gekomen. Gelukkig enkel met wat kneuzingen tot gevolg, maar het maakt wel dat ik me de laatste jaren voorzichtiger heb opgesteld.

Jonas: Ik heb nog maar weinig zo’n vooropgesteld meerdaags programma drastisch moeten aanpassen. Maar het is zeker zo dat de druk hoog is om zo’n programma zonder wijzigingen uit te voeren omwille van praktische regelingen, hoge kosten van veranderingen én de verwachtingsdruk.

Bart: Het is iets waar we als sportkaders onze cursisten ook voor waarschuwen. Als laaglanders maken we vaak grootse plannen en verblijven we graag in meerdere hutten. Er ontstaat een dromerig beeld vol verwachtingen. Terwijl je toch vooral de juiste weersomstandigheden en routecondities nodig hebt. Voor locals is dat anders…

Jonas: Ja, als je hier woont, dan kan je gerust wachten op de betere condities.

Jef: Als gids was dat iets nieuws; ook bij slecht weer naar buiten gaan. Dat doe je niet als in de Alpen wonende bergsporter.

KBF: Om berggids te worden moet je allround een sterke bergsporter zijn. Enkel een goede rotsklimmer, watervalijsklimmer of fervent skiër zijn, volstaat niet. Hoe heb je de opleiding tot berggids ervaren?

Jonas: Zo’n opleiding is stresserend, maar dat is oké. In Zwitserland verloopt de opleiding in modules die in een vooropgestelde volgorde moeten afgelegd worden, te beginnen bij skiën. Als je slaagt voor een module mag je naar de volgende, indien je niet slaagt, moet je een jaar wachten om je opnieuw voor dezelfde module te presenteren. Drie keer falen op dezelfde module betekent uitsluiting van de opleiding. De experts willen zien wat je technisch kan, maar ook hoe je reageert in stress-situaties, bij vermoeidheid, hoe je dan beslissingen neemt enz.

De opleiding is fysiek en mentaal veeleisend. Er wordt continu naar alle deelnemers gekeken en er zijn weinig momenten van rust. Als je voor een module slaagt is dat telkens toch een opluchting. Daarnaast is het een vrij dure opleiding; een module moeten herhalen is dus kostelijk. Maar eens in de praktijk ben je blij dat de opleiding zo verloopt, want het geeft je wel tools om de juiste beslissingen te nemen eens je met klanten onderweg bent in een vaak risicovolle omgeving.

Jef: Ik ben in 2017 gestart met de Oostenrijkse gidsopleiding en door Corona heb ik die pas gisteren (21/12/2020) officieel afgerond en ben ik gediplomeerd. Het is gestructureerd in opleidingsblokken van ongeveer een week, waarbij telkens een andere discipline aan bod komt. Je start met sportklimmen en daarna alpiene rotsklimmen. Tegen de winter aan lawinekunde en toerskiën, zo verdiep je je telkens in nieuwe thema’s met ook heel wat huiswerk.

Na de eerste cursus Hochtouren word je dan Anwärter (in Zwitserland ‘Aspirant’) en mag je beginnen gidsen. Daarna volgen nog een 6-tal delen om dan na een 2e Hochtouren-stage je opleiding af te ronden, normaal in Chamonix maar coronagewijs was het nu anders georganiseerd. Ik heb die opleiding ervaren als sterk op hard skills maar zwakker op soft skills… Bijvoorbeeld hoe je omgaat met iemand die angst heeft, komt amper aan bod. Dat was opvallend want binnen het Alpenverein zijn er meer pedagogen actief en worden opleidingen net opgesteld om iedereen zo veel mogelijk ‘mee’ te krijgen. En in het gidsen lijkt dat bijna omgekeerd, verantwoordelijkheid over het leren zelf wordt bij de deelnemer gelegd en de gids controleert enkel. Mijn perspectief ligt daar anders in. Ik heb moeite met die andere aanpak en het soms zelfs schreeuwen tegen een cursist.

Jonas: Ook in Zwitserland is dat gelijkaardig, de opleiding lijkt meer op een langgerekt examen waarbij je continue moet aantonen dat je er klaar voor bent op technisch en fysiek vlak, met minder aandacht voor ondersteuning van de klant. Enkel in een korte -meer theoretische- module over communicatie en bespreking van een aantal cases zet men wat meer in op die soft skills.

KBF: Er zijn er wel meer die dromen van berggids worden, welke ingesteldheid is er voor nodig?

Jonas: Het begint bij het willen delen van je passie voor de bergen. Daarbij komt dan doorzettingsvermogen, een goede portie motivatie en open staan om een specifieke manier van werken aan te nemen. Technieken worden verondersteld juist uitgevoerd te worden, beklimmingen of tochten net zo omkaderd als de manier dat het aangeleerd wordt.

Jef: Je motivatie om gids te worden moet enorm hoog zijn, doorzettingsvermogen is een must. Er wordt te veel geredeneerd dat je vooral die zware ingangsproeven te doorlopen hebt… maar het is veel meer dan dat. Ik wist al van mijn 16 jaar dat ik berggids zou worden… en ik heb er 10 jaar over gedaan om het waar te maken, ook al woon ik in Oostenrijk.

Jonas: Toen ik besliste om aan de opleiding deel te nemen, was ik allicht nog een beetje naïef te denken dat ik er als alpinist geheel klaar voor was… terwijl het toch nog een lang en vermoeiend leerproces was. Vooral aan mijn skiniveau moest gewerkt worden. Mijn intentie was hier niet langer dan een jaar te blijven, maar toen vond ik werk en leerde ik mijn vriendin kennen. Dus nooit meer teruggekeerd.

Foto: Jef tijdens de first ascent, 100hm WI4+/5 op zijn huisberg Obernberger Tribulaun

Jef Verstraeten

· Geboren in 1994 en tot zijn 14 jaar in Kessel-Lo gewoond · Nog voor hij kon lopen klauterde hij al op de blokken van Fontainebleau · Studeerde sport-, cultuur- en eventmanagement in Kufstein · Woont met zijn vriendin in het Oostenrijkse Obernberg am Brenner, Tirol. · Opende zelf een sportklimmassief · Eet als veganist liefst een Gröstl in de berghutten · UIAGM Ski- en Berggids sinds december 2020 - opende zelf een sportklimmassief op de Pfriemeswand (Nockspitze)’ · www.berggids.be

Jonas: Grote beklimmingen tot een goed einde brengen, zorgt altijd wel voor mooie herinneringen. Zeker als er wat onzekerheid bestaat over de condities en je als cordée alleen onderweg bent in de route. Tegenwoordig is er zó veel op het internet te vinden en wanneer routes in conditie komen, staan cordées vaak letterlijk aan te schuiven. Ik ga liever op zoek naar een minder gekende beklimming… en waar dus vaak ook minder informatie over te vinden is. Zelf de condities proberen te begrijpen, topo’s lezen,… en dan op een moment beslissen om ervoor te gaan, geeft me meer voldoening. Zo keek ik al jaren naar de 1000m hoge noordwand (TD) van de Dent Blanche (4357m), een woestenij van ijs én mixed klimmen. Enkel een vage topo beschikbaar, geen informatie over actuele condities. In de herfst van 2018 leek de sneeuw genoeg ‘te plakken’ en midden oktober zijn we dan vertrokken na een nacht samen- alleen in het bivak op de col met die immense wand boven ons… Het was pittig, maar doenbaar, spannend én leerrijk. De voldoening is dan des te groter.

Jef: Ik heb enkele jaren geleden de Peuterey Intégrale (TD+) gedaan en dat was eigenlijk nog maar mijn vijfde échte tocht in vergletsjerd terrein. Deze tour staat bekend als de langste beklimming van de Alpen, een tocht van normaal gezien 3 tot 5 dagen die we in twee dagen van elk 20 uur deden. Een jaar later deden we de overschrijding van Stockhorn-Bietschorn (TD). Dit deed me nadenken of het dat allemaal wel waard is, zo’n grote risico’s accepteren om toch maar die grote routes beklommen te hebben. Na ook nog aansluitend de beklimming van de Arète du Diable (D+) had ik er geen zin meer in. Maar na twee weken rust dan toch terug naar de West-Alpen voor o.a. de Freneypijler (TD+, 7a+ à vue). De laatste jaren ben ik voor mijn eigen avonturen meer in de Oost-Alpen gebleven. Ik wil meer voor mijzelf klimmen, en daarvoor zijn geen bekende routes of toppen nodig, liever de talloze ‘secret spots’ vlakbij mijn voordeur. Jonas: Ik zou graag nog de laatste van de drie grote noordwanden beklimmen: de Eiger langs de Heckmaier-route. En 8a klimmen op rots! Nadeel aan pittig rotsklimmen is dat je er stevig voor moet trainen… én blijven trainen. Er is zeker geen haast bij en op dit moment geniet ik van de rust na de gidsenopleiding, wat touren of klimmen met vrienden en familie.

Jef: Momenteel heb ik geen specifieke beklimming op het oog. Het fonkelen in de ogen van mijn gasten te zien is iets wat me heel veel geeft. Verder nog, dag in dag uit de bergen kunnen beleven, is voor mij het mooiste dat er is. Als ik dan zelf nog enkele mooie dagen kan poedersneeuw skiën, een paar mooie tochten maken en een reisje naar de Lofoten en jaarlijks een nieuwe multipitch kan openen, dan ben ik meer dan tevreden.

KBF: Heb je nog één boodschap die je aan de lezer van Monte wil meegeven?

Jonas: Streef je dromen na!

Jef: Belevenissen zijn 1000x meer waard dan al het materialistische dat met geld te kopen valt!

Op de gratis webinar in de reeks ‘Avontuur van in uw kot’ beantwoorden berggidsen Jef, Jonas én Bart Overlaet je vragen! (woensdag 21 april)

Andere UIAGM ski- en berggidsen met Vlaamse roots zijn: Bart Overlaet (www.terra-alta.be), Helmuth Van Pottelbergh (www.tsa-climbing.com), Stijn Vandendriessche (www.en-montagne.ch), Lars Van Halewijck (www.mountainpenguins.com), Jan Vanhees (www.namaste-mountainguides.com)

Jonas Vandermaesen

· Geboren in 1985, opgegroeid in Hasselt. · Verruilde op zijn 19de het handbal voor de bergsport · Afgestudeerd als burgerlijk ingenieur-architect aan de KULeuven in 2008 · Woont sinds 2011 in het Zwitserse Nendaz, Valais met vriendin en zijn twee jonge zoontjes. · Fan van de enige echte Walliser Rösti · Skileraar en sinds september 2020 UIAGM berggids · www.jonasguide.ch