10 tips voor een veilige en leuke bergwandeling

Wandelen in de bergen... dat is actief genieten van een prachtige omgeving. Je ontdekt turquoise bergmeertjes en prachtige, panoramische uitzichten. Met wat geluk zie je zelfs een marmot of een gems onderweg! 

We geven je alvast tien tips om veilig de bergen in te gaan:

1. Bereid je tocht voor

Een goede tochtplanning is onontbeerlijk voor een veilige bergwandeling. Met gids, topografische kaart en internet krijg je thuis al zicht op de lengte en de moeilijkheidsgraad van de tocht. 

Stel je altijd de volgende vragen:

1. Welk terrein mag ik verwachten?
2. Is er bewegwijzering?
3. Wat brengt het weer?
4. Hoeveel tijd ga ik wandelen of lopen?
5. Wat neem ik mee in de rugzak?

Lees dit artikel voor meer tips!

2. Vertrek in goede fysieke conditie

Wandelen in de bergen is inspannend en vergt veel van ons lichaam, zorg daarom dat je fit bent vóór vertrek. Hoe fitter je bent, hoe meer je kunt genieten onderweg. 

Wandelen in Vlaanderen is goed voor je algemene gezondheid maar door het vlakke terrein niet intensief genoeg. Af en toe richting de Ardennen trekken om met een rugzak te wandelen of in je eigen buurt fietsen, lopen, zwemmen zijn ideaal om je uithouding te verbeteren. Ben je een beginnende sporter, focus dan eerst op frequentie, dan duur en ten slotte intensiteit. Duurtijd is daarbij erg belangrijk, zeker als je van plan bent om lange wandelingen te maken. Een mooie trainingsweek is bijvoorbeeld: 2x 1u lopen per week, 1u zwemmen en 3u fietsen. De afwisseling zorgt ook voor een kleinere kans op blessures. Maar bouw vooral rustig op naar dit volume. 

In de bergen zorgen de hoogteverschillen en het moeilijker wandelterrein er ook voor dat je beenspieren extra aan het wek gezet worden. We maakten deze brochure met oefeningen die je thuis makkelijk kunt uitvoeren om je rompstabiliteit, evenwicht en kracht te verbeteren. Heb je hier weinig ervaring mee of ben je blessuregevoelig, dan is het aan te raden om met een (sport)kinesist samen te werken. In een fitnesszaal kunnen sessies op de stairmaster of crosstrainer ook je quadriceps extra trainen op langere klimmen.

Eenmaal onderweg:

• Kies een tocht die bij jouw fysieke mogelijkheden past (zie tip over tochtplanning)
• Bouw de duurtijd van je wandelingen tijdens je vakantie rustig op
• Start je wandeling op een rustige manier
• Kies een wandeltempo dat je lang kunt volhouden (klim in 'slow motion')
• Bij koorts blijf je beter thuis 
• Bij warm of zwoel weer kies je best voor een schaduwrijke wandeling 

3. Zorg voor een complete uitrusting 

In de bergen is het weer een pak koeler dan beneden in het dal, en het kan ook snel omslaan. Daarom ben je best voorbereid op diverse omstandigheden. Via het drielagensysteem kan je je kledij optimaal aanpassen. En bescherm je ook voldoende tegen de UV-straling die in de bergen gemiddeld 50% hoger is dan bij ons.

Wat doe je aan:

• Schoenen geschikt voor het terrein en je eigen ervaring. 
• Een paar kwaliteitsvolle wandel- of loopkousen. 
• Short of lange broek
• Shirt met korte of lange mouwen
• Petje en zonnebril
• Zonnecrème en lippenbalsem

Dit mag zeker niet ontbreken in je rugzak:

• Lange broek (als je een short aan hebt)
• Regenjas (bij slecht weer is ook een regenbroek aanbevolen)
• Warmere fleece
• Extra zonnecrème en lippenbalsem
• Bandana, lichte muts en handschoenen
• Navigatietools: smartphone/GPS + stafkaart
• Water (1,5 liter of meer in functie van de lengte van je wandeltocht & waterbevoorradingsmogelijkheden)
• Voeding (reken om minstens 1 snack per wandeluur)
• EHBO-tasje, reddingsdeken & bivakzak

4. Kies de wandelschoenen geschikt voor het terrein en je ervaring

De juiste wandelschoen betekent een wereld van verschil: het biedt zekerheid en bescherming. Neem dan ook voldoende tijd om een goede schoen te kiezen en laat je adviseren in een gespecialiseerde winkel. Loop er daar ook meer rond om aan te voelen of de schoen voor jouw voeten past. 

Er zijn verschillende categorieën wandelschoenen op de markt: 

• Categorie A: gemaakt voor bospaden en lichte wandelwegen 
• Categorie B: gemaakt voor bergpaden, met een schacht tot boven de enkel 
• Categorie C: gemaakt voor zeer zware bergpaden met sneeuw- en puinhellingen 
• Categorie D: gemaakt voor hoog alpien terrein (gletsjer, rots)

Trailrunschoenen kan je ook onder categorie A plaatsen. De verschillende categorieën en de voor- en nadelen van waterdichte uitvoering worden uitgebreid uitgelegd in dit artikel.

Categorie B, B/C en C zijn het breedst inzetbaar en aan te raden voor beginnende bergwandelaars. Wie veel bergwandelervaring heeft, tredzeker is en beschikt over stabiele enkels kan ook categorie A of trailrunschoenen hanteren. Extra stijgijzers zijn aanbevolen bij sneeuwvelden. Hou er ook rekening mee dat ze snel verslijten in zwaarder terrein.

5. Focus op tredzekerheid

Uitglijden of struikelen zijn de belangrijkste oorzaken van ongevallen bij bergwandelaars. Tredzekerheid is dan ook cruciaal voor een veilige tocht! Vermoeidheid en een hoog tempo, kunnen je concentratie verminderen. Wandel dus aandachtig. Door voorzichtig te wandelen, vermijd je ook dat je stenen los trapt. 

• Wanneer je klimt op een steil pad, neem dan kleine passen om kracht te sparen. Probeer een langzaam en gelijkmatig tempo aan te houden.
• De meeste ongevallen gebeuren tijdens het afdalen. Let op je houding bij de afdaling: knieën lichtjes gebogen, bovenlichaam voorover, het zwaartepunt boven jouw steunvoet.  
• Las bij lange of moeilijke afdalingen een pauze in.
• Bij sneeuwvelden schop je met je schoenen treden in de sneeuw. Gebruik spikes en wandelstokken voor extra grip en evenwicht. Meer tips in dit bericht.

6. Blijf op de gemarkeerde paden

Wanneer je het pad afsnijdt of verlaat, neemt het risico op steenslag, verdwalen en ongevallen toe. Bovendien wordt ook de natuur nog meer verstoord.

7. Pauzeer regelmatig en geniet

Wandelen in de bergen is geen wedstrijd. Laat prestatiedrang of stress dan ook maar thuis. Neem de tijd om onderweg te pauzeren: zo kan je lichaam recupereren, maar vooral, zo kun je onderweg genieten! 

• Neem ongeveer elk uur een drinkpauze 
• Eet 1 à 2 snacks per uur om het energieniveau op peil te houden 
• Isotone dranken zijn ideale dorstlessers, voorzie minstens 1,5 liter in je rugzak en vul tijdig je voorraad aan. Bij lange wandeltochten in warme omstandigheden voorzie je best een halve liter per uur.
• Kies voor koolhydraatrijk voedsel zoals mueslirepen, gedroogd fruit, bananen, volkorenbrood... Let op snelle suikers zoals druivensuiker.
• Hou de alcohol voor na je tocht.
• Ben je een zoute zweter, zorg dan voor isotone drank met voldoende zout in, ORS of eet zoutrijke koekjes.

8. Pas je bergwandeltocht aan je kinderen aan

Is wandelen in de bergen ook geschikt voor kinderen? Natuurlijk! Maar leg de nadruk van de tocht op spelen en ontdekken. Pas de tocht aan aan de leeftijd en de fysieke capaciteiten van je kinderen. Moeilijke en lange tochten die veel concentratie vergen, zijn niet geschikt. Bij een lastige passage, begeleid je de kinderen één op één. 

Meer weten? Vraag dan gratis de brochure "Bergwandelen met kinderen: samen op avontuur" aan via bergwandelen@kbfvzw.be.

9. Wandel in kleine groepjes en informeer het thuisfront over je plannen

Kleine groepen laten meer flexibiliteit toe bij noodsituaties. Informeer ook steeds het thuisfront of een derde over je tochtplannen. Hij of zij kan de hulpdiensten inschakelen wanneer de tocht niet volgens plan verloopt. 

Pas op wanneer je alleen wandelt: zelfs kleine, schijnbaar onschuldige ongevallen kunnen tot ergere noodsituaties leiden. Een noodbaken (vb. Garmin Inreach) is dan geen overbodige luxe. Op vele locaties in de bergen is er te weinig telefonisch bereik.

10. Respecteer de natuur

Bergregio's zijn een ontzettend kwetsbare omgeving. Respecteer de regels ter plaatse (geen afval, vermijd lawaai, blijf op de paden...) maar denk ook aan de impact van je verplaatsingen per auto. Neem het openbaar vervoer wanneer het kan.

Lid worden van de Klim- en Bergsportfederatie biedt heel wat voordelen

Als KBF-lid maak je deel uit van een warme community en geniet je als wandelaar van o.a. volgende voordelen:

• Een uitgebreide verzekering voor klim-en bergsportongevallen inclusief helikopterredding (wat niet standaard door de mutualiteiten voorzien is)
• Korting op het overnachten in berghutten in de Alpenlanden (tijdens een huttentocht van een week heb je vlot je lidmaatschap terugverdiend)
• Toegang tot tal van interessante opleidingen & workshops voor bergwandelaars 
• ...

Extra kennis & ervaring kan je opdoen bij de Klim- en Bergsportfederatie

Elk jaar organiseren we in het voorjaar op meerdere locaties in Vlaanderen een opleiding tot zelfstandig bergwandelaar, waarna je op stap gaat in de bergen en je die kennis kan leren gebruiken op het terrein. Daarnaast zijn er ook losse workshops te volgen, of kan je intekenen op een begeleide tocht om meer stapervaring kan opdoen onder leiding van gediplomeerde stageleiders. Vanaf december wordt ons aanbod voor 2025 bekend gemaakt.